Aquel Ribas marca un còp de mai la soscadissa professionala de la nòstra còla. En aquel polit mes de mai vos prepausam de faire un torn pedagogic de l’Occitània amb tota la diversitat que nos pòt ofrir. Vos prepausam un camin variat : cultural, pedagogic, lingüistic e literari. Vòstra passejada debuta amb un talhièr suls uòus de Pascas e puèi de sas galinas, per contunhar amb lo carnaval occitan dels dròlles de Tarn, e l’expleitacion d’una mòstra en classa d’òbras del Ben Vautier. En seguida d’aquò vos farem viatjar fins a l’arab’òc, un polit projècte que mescla doas lengas en passant pel mond dels albums joinessa. E acabarem amb la descobèrta d’un autor, de reflexions a l’entorn de la lenga e de las aisinas que se pòdon adaptar pels enfants qu’an de trebols « dis » dins l’amira d’un trabalh de tèxt.
Bona lectura a totes !
De còr e d’òc.
Aurèlia Louis
Aver ua garia ara escòla que significa botar en plaça tot un trebalh ath entorn dera bèstia e de bastir projèctes concrèts de descobèrta deth viu.
Abans era arribada dera garia, que nos calerà trebalhar sus eth mòde de vida deras garias :
eth lòc de vida, era alimentation, eths desplaçaments e era reproduccion. Que nos calèra parlar de quin apalhar ua garia e deth mestièr en classa ligat ath póner dera garia (arrecaptar eth ueus). Enà hè’s que i aurà recèrcas en libes, dessenhs e expausats. E tanben anar visitar ua bòrda enà descobrir autras espècias de garias e escambiar sus eras acostumas de vida. Que serà era escadença de hèr un album enquèsta enà aprestar ath miélher eth arcuelh dera garia enà escòla nòsta.
Que poderam menar eth projècte mes en pregondor en estudiar era evolucion deth póner pendent era vida d’ua garia. En prumèr, que nos calerà apressà’s d’un(a) agricultor/a enà aver quauques ueus fecondats e deishar era garia dera escòla coar-les. Que serà un moment ric en observacion dia après dia, dera vaduda ath monde deths porics e que poiriám rodar un filmòt sus era vida deth poralhèr.
En descobèrta deth monde, que poiriám – de mercè ara bòrda visitada qui aviá autras espècias de garias- descobrir d’ueus de diferentas talhas (calha, auca, garia) e hèr un trebalh en matematicas sus eras talha, formas, pes e classificacion.
Enara seguida, que calèra esperar qu’eths porretons créishan enà devénguer garias. Eras garias que deveràn aver ath mens 4 meses enà póner eth prumèr ueu. Que poderàm observar eth impacte deras sasons sus eth póner deras garias, en efèit eth heret deth ivern que hè ralentir eth póner e dam eth tornar dera lum ligada ara prima, eras garias que’s tornaràn a póner en quantitat bèra. En mes d’abriu que serà era fin dera privacion (nocion ligat ara religion) e que poderàm hestejar Pascas dam un bon minjar ric en ueus 🙂
Atau que poderà tanben èster era oportunitat de trebalhar en arts visuaus era pintrura sus cresques d’ueus, vertat é qu’aquò mobilizarà fòrça delicatessa e concentracion.
Bona hèsta de Pascas !
Rachel Quet
Dissabte lo 18 de març èra lo carnaval occitan dels dròlles de Tarn que se festeja dempuèi lèu trenta ans. Las quatre Calandretas (La Vaur, Albi, Castras e Galhac) organizan aquela fèsta populara que las escòlas bilinguas i son tanben plan benvengudas.
L’edicion de 2023 se debanèt a Sant-Antonin-de-Lacalm. Lo luòc del carnaval càmbia cada dos ans. Los vilatges d’acuèlh fan plan partits del projècte. Lo consul de la comuna balha la clau a la debuta de lo passa-carrièra. L’organizacion se fa amb las associacions localas.
Es una tradicion populara e es un moment plan important per la vida de las escòlas. Aquel projècte es plan ligat a la carta Calandreta a mantunes nivèls :
– lo projècte pedagogic conten la descobèrta de la cultura occitana en totas sas fòrmas e expressions, – cada establiment Calandreta participa a l’accion culturala occitana e se religa a la vida culturala de son parçan. Calandreta estima que cal tornar donar a d’unas fèstas del calendièr annadièr un contengut e una significacion coerenta amb la cultura occitana.
Lo Carnaval se trabalha al nivèl pedagogic per far comprene als enfants qu’es aquò, las simbolicas, los personatges e las legendas e istòrias.
Es tanben un projècte de la federacion Calandreta de Tarn : las associacions culturalas de cada escòlas. Met a dispositiu una maleta pedagogica.
Pel tèma de las acusacions e la fabricacion de l’òme carnaval, l’organizacion se fa entre las Calandretas.
D’autra part, al nivèl associatiu se fa de talhièrs per aprene a far lo petaçon que son de moments de partatge e de rencontra entre parents. Lo petaçon es un vestit tradicional mirgalhat fach de petaces. Es una referéncia a « l’òme salvatge » dels Monts de La Cauna. Lo petaçon apara los enfants e permet de pas aver paur (simboliza la proteccion). Es un vestit pas car, fach de recuperacion e reciclatge, per totes.
Lo personatge central es l’Òme carnaval, responsable de totes los mals de la societat. Es un personatge malefic. Aquela victima lo paga pel biais d’una parodia de jutjament que lo menarà al lenhièr. Lo procès se dabana amb de jutges, los acusadors e los defensors.
Li trapan de segur tota mena de pecats e l’acusan de totes los malurs.
Aprèp aquel procès menat d’un vam plan solemne, Sénher Carnaval es condemnat e la senténcia es executada.
Dins aquela cremason, es l’ivèrn qu’es condemnat. Lo fuòc i evòca la renaissença del solelh. Aital lo monde es purificat de totes los esperits malefics.
Olivià Roux
L’artista Ben Vautier (naissut en lo 1935 a Nàpol) viu a Nissa despí dau 1949. Es un artista que fa part de l’”Escòla de Nissa” e dau movement artístico “Fluxus”. Es conoissut d’aquí d’aià per la sieu escritura originala enfantila.
En lo 2017, Amelia Masciotta de l’associacion “Il était un truc” e la cantairitz Christine Lindon faguèron escriure a una chorma d’enfants en demanda d’asili una cançon que parlèt d’escritura. Li ensenhèron l’escritura dau Ben Vautier. Imaginèron una cançon que si sonèt “Sus fons negre”. Siguèt escricha en occitan nissart, russo, francés, albanés e arab emb aquesta escritura blanca, mas sus un vitre per filmar la realizacion e l’autor.
La repilhada de la cançon:
Sus fons negre, es pas la jòia
Aquest escrich blanc, es un pauc la mieu votz, Liège, escota-mi: ai quauquaren da dire.
Una vidèo siguèt realizada per aquò en una setmana emb una chorma de professionals de l’image qu’ajudèron lu pichoi da far illustrar la cançon.
Lo darrier jorn, una projeccion siguèt organizada en preséncia dau public e de l’artista Ben. Ligament de la vidèo realizada: https://vimeo.com/226710448
En lo 2019, Ben autorizèt aquestu pichoi de lo representar en gròssa tèsta de carneval emb la pancarta “Siéu Ben aquí”. Lu convidèt a la sieu grana mòstra “La vida es un film”.
Aquest an, Ben organiza una mòstra a Nissa, emb lo títol “Siam toi fòls” e s’installa dins lo musèu d’arts simples, dins lo quartier Fabron, en riba de mar.
Durerà dau 5 de mai dau 2023 au 6 de mai dau 2024.
Infos : https://www.nice.fr/fr/l-agenda/on-est-tous-fous?type=events
Ben siguèt, en lo 2008, lo pairin de Ràdio Nissa Pantai, serà en setembre dau 2023 lo pairin de l’escòla Calandreta Maurís Sgaravizzi a Nissa.
Cristòu Daurore
La tempsada de Pascas qu’èra a apressà’s e dab era l’espèra deus mainats tà har ua fabricacion manuau.
Pas aisit de contentar tot lo monde quan la classa va de CP tà CM2 mes dab aquesta fabricacion cada calandron que podó tribalhar las competéncias apropriadas :
E quan èra drin complicat taus mei joens, la cooperacion qu’apareishó: los caps d’equipa e tanben los mei atjats qu’ajudèn de com cau aus mei joens.
Materiau :
Dabanament :
Emilia Laulhé
Lo divendres 7 d’abril, a la Calandreta Pech Mary de Carcassona, aguèrem l’escasença d’aver la venguda de Jocelyn Papon e Abdel Bouzbiba. Los dos artistes del projècte Arab’Oc. Lo projècte “Arab’òc” nasquèt en 2018 a l’iniciativa de l’associacion “11’bouge” de Carcassona. Coneissèm lo trabalh del grop Du Bartàs sus de creacion contemporanèa en Occitan amb las influéncias de las musicas del Magrèb amb la preséncia del musician Abdel Bouzbiba. Frank Tanneau director de l’associacion aguèt l’idèa de los far intervenir dins 2 escòlas de Carcassona : l’una al barri del Viguièr amb una fòrta mixitat culturala deguda a la preséncia de nombroses mainatges eissits de l’immigracion, en particular del Magrèb, e l’autre ont los mainatges aprenon l’occitan : la Calandreta. Lo projècte s’es lèu espandit a 5 classas de CM1/CM2.
La tòca d’aquel projècte es d’aprene als mainatges una cançon escricha especialament per eles en Arab e en Occitan. La cançon es escricha, compausada e arengada en amont per Abdel Bouzbiba e Jocelyn Papon. En 2023, s’avisèron que lo mond romegavan perque d’unes comprenián pas l’occitan ni mai l’arab. Atal aguèron l’idèa d’apondre lo francés a la cançon per far passar messatge a mai de mond.
« Quand on chante Occitan,
Tu grimaces, t’es pas content, Quand on chante en Arabe,
Tu râles, t’es pas aimable […]
En chantant tous français,
Là vous nous écouterez ! »
L’arab e l’occitan son doas lengas qu’an enveja de faire viure e es « en chantant qu’on les entend ». Puèi lo francés es una lenga comuna entre las doas culturas. Se mainèron que lo francés a l’entorn de Carcassona èra clafit de mots que venon de l’occitan « qu’es aquò », « poton » « pichon », « barrejar », « romegar » mas tanben de l’arab coma « kif » « walou ». Alara tornèron préner aquel biais de parlar un mescladís de lengas dins lo novèl projècte : « Occitan, Arabe, Français c’est kiffant de tout barrejer »
Lo projècte Arab’Oc se debana en 5 intervencions d’una ora e mièja dins cada classa. Aprenon als escolans las paraulas, las melodias, puèi qualques nocions de ritme e fan descobrir d’instruments de musica tipics de las doas culturas.
Pendent aqueles talhièrs, un videasta es present per tal de filmar per la preparacion d’un clip. Puèi recampan las 5 classas (120 escolans mai o mens) pendent una jornada per que s’encontren puèi desfilen per pichons grops davant los micros gràcias a l’installacion d’un estúdio mobil per enregistrar la cançon qu’an apresa.
Lo rendètz-vos final se debana pendent la fèsta de quartièr del Viguièr a la mitat de junh. Aquí los escolans son convidats a cantar la cançon Arab’òc sus l’empont amb los dos artistes davant familhas, amics e public venguts nombroses.
Al cap de l’annada, lo clip video es montat amb la cançon enregistrada en estúdio, los imatges dels talhièrs, del rencontre e del concèrt puèi difusats vià internet.
Per eles coma pels mainatges l’interès d’aquel projècte es d’aprene a s’obrir a la diversitat culturala en partissent de la cultura d’aquí. Anar al rencontre dels autres, de lors lengas, de lors diferéncias.
S’aquel projècte vos tòca, vos agrada, en esperant la sortida de la cançon de l’annada 2023, podètz anar escotar las de las annadas passadas.*
https://www.youtube.com/watch?v=uSfYAYlRSNM 2017 Laman Fisança (Du Bartàs) https://www.youtube.com/watch?v=1w1K-NuNdlE 2018 JIB AL GALLAL (Du Bartàs) https://www.youtube.com/watch?v=yR2ycyYbYKA 2019 Fraires Sawa (A.Bouzbiba-J.Papon) https://www.youtube.com/watch?v=3XWS2tRUMhs 2020/2021 Mat’harfou ton vesin (A.Bouzbiba-J.Papon) https://www.youtube.com/watch?v=FIYQXdFfStQ 2022 Lengas Kenz (A.Bouzbiba-J.Papon)
Emà Gatumel.
L’immersion en occitan en classa fa que quand veni coma estagiària, los calandrons me coneisson sonque amb aqueste parlar. M’agradèt plan quand me descapèt una frasa en francés e que me diguèron «A mas tu, sabes parlar francés?», «A mas, venes d’Occitania?», sens tròp comprene d’ont veniái e de qu’es aquò aqueste país. Encara mai quand qualques mots de mon parlar son diferents dels mots qu’emplegan eles!
Pels calandrons que son a evoluir dins un vertadièr banh de lenga occitana tre la petita seccion, tot sembla fluid e natural, tan per comprene coma per s’exprimir, quitament se per d’unes l’angoissa de pas comprene pòt tornar de temps en quora. Mas los calandrons que montan dins aqueste batèl aprèp la partança qu’es la mairala lo vivon d’un autre biais. Me pensi que cal seguir aquò atentivament per que lo viatge lingüistic se passe plan e amb jòia!
Poguèri observar aquesta situacion al mes de març per un grop de qualques CP e CE1 dintrats pel primièr còp a Calandreta en setembre. Se sièis meses d’interaccions dins la classa bastavan per plan comprene tot çò que se disiá a l’entorn d’eles, lo parlar èra pas encara vertadièrament installat. D’unes s’escampavan e d’autres pas, quitament per de causas simplas coma dire « cossí va ? » lo matin.
Qual a pas viscut de dificultats per s’escampar dins un parlar espontanèu quand es pas sa lenga mairala? Sentissiái plan la causa per l’aver viscuda amb mas començanças en occitan.
Per de-dramatizar e sosténer aqueste movement d’expression orala que demanda un esfòrç considerable, prepausèri un talhièr de jòc de ròtle dins un encastre particular : s’imaginar l’Istòria al revèrs.
Aprèp aver mostrat sus la mapa los contorns de l’espaci que se parla «los occitans», presentèri a la grossa çò que se passèt per la lenga, dempuèi las diferèntas influéncias, dusca la volontat de centralizacion començada a la Renaissença e acabada a la Revolucion puèi amb Jules Ferry. E convidèri cadun a se dire : e se tot aquò s’èra passat al revèrs ? Se a la plaça del francés coma lenga d’estat foguèsse l’occitan ? Se lo francés, coma en viatge dins un país non francofòn, fasiá pas pus mai mestièr per comunicar ? Aquí los calandrons espantats pagelavan l’importància de las decisions dels òmes pel devenir de las lengas. Es coma aquò que comencèrem un talhièr de jòc de ròtle que caliá aprestar e jogar en occitan de situacions de la vida vidanta. Acabàvem en cantant una cançon corteta per plan viure e se remembrar que l’occitan es tanben lenga de cultura (punt 4 de la carta Calandreta).
Fin finala, aquesta volontat de trasmetre la lenga d’un biais viu e gaujós aguèt mai d’efièches que pensavi. A la dintrada aprèp doas setmanas de vacanças a la seguida de las nòstras sesilhas amassa, tornèron a l’escòla amb un parlat plan pegat a l’occitan e en cantant las cançons apresas, coma se aguèsson parlat e cantat a l’ostal!
Emilia Chadeau
La primièra causa de far per un escolan dislexic e/o disparaxic es d’adaptar los documents que balham. Pòt tot cambiar per eles.
Pels documents que cream :
Per i passar pas tròp de temps, podèm crear lo meteis document per tot lo monde, las adaptacions per d’unes faràn pas de mal als autres!
> Privilegiar los supòrts dactilografiats, evitar l’escritura manuscrita o un mescladís dactilografiat/ manuscrit.
Adieu-siatz Adieu-siatz
L’escritura cursiva es la mai aisida d’escriure mas pas de legir.
> Cossí causir la polissa ?
Cal prene una polissa «sens serif» per exemple, verdana, arial, tahona, Cal evitar New times roman.
> Podèm tanben utilizar polissas especialas pels dislexics coma
OpenDyslexic, mas es pas totjorn una ajuda e pòt èsser malaisit de legir pels autres. Permet de destriar las letras que se pòdon confondre coma b/p, p/q, u/n.
> Cal causir una talha de polissa entre 14 e 16.
> Es plan d’aumentar un pauc l’espaci entre las interlinhas, de causir puslèu 1,5 o 2.
> D’escolans pòdon èsser ajudat per un espaci mai grand entre las letras.
Dins LibreOffice cal anar dins Format > Caractère > Espacement.
> Evitar l’italica.
> Per aver un bon contraste, evitar las còpias de còpias.
> Cal espurar lo document (tirar las decoracions, metre d’espacis entre los paragrafes).
> Se volèm anar mai luènh es possible de cargar un logicial coma « lire couleur ». Es a res non còst e s’apond a LibreOffice Writer.
Permet de coloriar las sillabas, los mots e faire de ponts jos las sillabas per exemple. Tot aquò marcha plan en francés mas en occitan cal d’adaptacions qu’ai pas encara trobadas.
Aquí un exemple :
Pels documents que copiam:
> Cal evitar de faire de còpias de còpias per aver un contraste corrècte.
> Podèm utilizar logicials de reconeissença de caractèrs es a dire extraire de tèxte d’un document autre coma una fotografia. Aqueles logicials se sonan OCR.
> Lo biais de faire de la regenta Leni Castagnette (del blog Maitresseuh) per una còpia de manual, es de faire una còpia en A3 e de decopar los exercicis que cal, de tirar a l’encòp tot çò qu’es pas util (decoracion, exercicis de faire pas…).
Per acabar, totes los escolans son diferents. Del còp caldrà benlèu ensajar mantuna causas abans de trobar las adaptacions que ajuden vertadièrament. E a mesura que l’enfant progrèssa, cal pensar de tirar las adaptacions pichon a pichon.
Per conclure
Sorças:
Leni Castagnette http://www.maitresseuh.fr/adapter-les-supports-ecrits-pour-les-elevesrencontrant-des-difficulte-a113146668
Siti ecole inclusive: https://ressources-ecole-inclusive.org
Logicial dins libreoffice writer o en linha: https://primabord.eduscol.education.fr/lirecouleur
Julià Bignon
Lo prèmi literari es un projècte occitan a destinacion de las Calandretas dins los tres cicles, creat per la Calandreta Dagtenca. Aquel prèmi se situa al delà de la simpla critica e met los escolans en posicion d’actors dins una literatura adaptada a lor edat.
Per cada cicle se prepausa 4 libres/albums. La tòca primièra es de legir, escotar, escambiar, argumentar dins cada classa. Las escòlas que se son marcadas recebon los obratges seleccionats.
En seguida d’aquò, cada classa que participa al prèmi deurà causir un dels 4 libres segon de critèris precises. Los vòtes per cada cicle son collectats per l’escòla organisatritz. Se prèmia un obratge per cicle.
D’en primièr las escòlas recebon d’informacions suls obratges per cada cicle a la fin de l’annada escolara.
Al mes de setembre las inscripcions son dobèrtas. Aprèp l’inscripcion las escòlas marcadas recebràn un « kit » pedagogic contenent d’ajudas e astúcias sus l’espleitacion dels obratges.
Entre setembre e març: lectura e espleitacion de cada obratge dins lo meteis cicle (4 en tot dins cada cicle).
En febrièr las classas inscrichas recebràn tot lo necessari per la votacion.
Al mes de març cal mandar la resulta per cada classa a la Calandreta Dagtenca.
Lo divendres 26 de mai : la crida de las resultas pendent una granda jornada festiva de rencontre amb los autors e d’escambis a l’entorn del plaser de legir: passejada literària al CIRDÒC de Besièrs. Se prepausa al regents a una formacion literatura joinessa.
La tòca primièra del Prèmi Literari es pels escolans de s’ensajar a la critica literària :
d’aquesir de critèris d’apreciacion (mercés a una grilha de vòte) d’una òbra e d’èsser capables de ne balhar un vejaire construch e argumentat, en lo confrontant al vejaire dels autres. D’aquí, mantun objectiu pedagogic ne resulta :
-desvolopar lo plaser de legir ;
-descobrir la literària joinessa e espandir sa cultura ;
-presar lo debat e l’escambi e desvolopar l’escota de l’autre ;
-comparar e valorar sas causidas…
Al delà, lo Prèmi Literari permet tanben de desvolopar la lectura e l’expression orala dels calandrons. Tot bèl just : permet de trabalhar l’interdialectalitat de la lenga nòstra e lo domèni familhas de lengas, lo sortir de la classa amb la Passejada Literària, o encara la cooperacion amb la menada de talhièrs per la dicha Passejada o de produccions artisticas de classa. Ongan, las òbras son:
Pel Cicle 1 :
Pel Cicle 2 :
Pel Cicle 3 :
La mairina del Premi Literari es la « grana » Teresa Pambrun, autritz d’un fum d’albums joinessa qu’aguèrem l’astre d’encontrar en Bigòrra pendent l’estagi Cultura e Patrimòni de la formacion FFRC.
Aurèlia Louis e Ana Liza Avila Sanchez
Queu libre es escrich dins lo parlar dau Païs de Perigüers e Brantòsme, parlar perigordan, una de las tres composantas dau parlar Lemosin.
Quela òbra comença per una interpelacion facha a destinacion de las femnas d’un pòble que se noma Aztl. Qu’es per las rassegurar “Durmetz, femnas daus Aztl.” Pòden dormir tranquilament perque qu’es la nuech de la segonda luna e que los òmes meschants dau poble daus androms las vendrán pas mautractar.
Puei lo narator parla, a la prumiera persona e lo legidor compren qu’es un personatge de l’istòria. En fach es un òme meitat Aztl, meitat andròm. Naisset dins un cròs, parmis los andròms, mas sa mair era una Aztl que fuguet capturada e forçada. Frotget catat, coma sa mair que li ensenhet sa cultura, sa doçor. Quand fuguet mai grand, sa mair defuntet. Voliá pas demorar coma quilhs andròms. ‘Laidonc, partet. Mas pas tot sol. Avant de se’n anar liberet una femna Aztl, que coma sa mair, fuguet capurada e forçada. L’a presa coma eu per la sauvar.
Es amorós d’ela. Li ditz. Li ditz tanben que vòu aculhir l’enfant que va nàisser. Forman un cople. Ensemble van percórrer los boscs, las combadas. Van trobar lo pòble Aztl e pauc a pauc sevai far acceptar per ilhs maitot.
Qui es Micheu Chapduelh ?
Micheu Chapduelh es un escrivan e chançonier occitan nascut en 1947 en Dordonha ente viu enquera. Fuguet un daus prumiers escrivan lemosins a utilizar la grafia classica. Participa a la revuda Lo Leberaubre consacrada a la litaratura fantastica coma Jan dau Melhau. Son òbra es un boiratge d’umor negre e de fantastic. Escrisset de las chançons notadament per Joan-Pau Verdier. En parallele presidet longtemps Novelum, la seccion perigòrda de l’IEO (Institut d’Estudis Occitanas).
Es membre dau conselh linguistic dau Congrès Permanent de la lenga occitana.
Mon eivis :
Lo recit es construit sus l’idea de dualitat. En prumier entre lo pòble d’andròms brutaus d’un costat, e los Aztl mai esvelhats, e sensibles de l’autre costat. La mòrt e la vita se costejan, coma la doçor e la brutalitat. Lo lum e sorne tanben. Ai apreciat queu contraste. Mas çò qu’ai aimat lo mai es la sensualitat associada a l’espiritualitat. Una espiritualitat encrada dins la fòrça de la natura, dau còrs de la femna, dins l’union de doas armas. Per io es una òda a l’amor, a la vita. Perque l’amor e la vita ganhan a la fin.
Maria-Andrea Oms
